Bundan 50-60 yıl önce dağ köylerimizde elektrik yoktu. Hatta 1955-1963 yılları arasında benim ilk ve orta okula gittiğim yıllar. Biz Kırıkhan’ın Yeni Mahallesinde oturuyorduk. Bizim evde elektrik yoktu. Şu an bilemiyorum. Bütün mahallede mi yoktu. Yoksa bizim gibi gariban ailelerin evlerinde mi? Yoktu, hatırlamıyorum. İşte çok değil bu kadar süre önce geceleri evlerde fiske, gaz lambası, lüküz gibi aydınlatma araçları ile aydınlanıyorduk. İnanın çok mutlu idik. Hemen hemen her gece evlerde bir araya gelinirdi. Ya, Eba Müslimi Horasaninin hikayelerini, yada Kesik baş, Siyreti neb-i gibi, Hz. Ali’nin cenklerini konu alan hikayeler okunur, herkeste sessizce dinlerdi.
Bu manzara tüm Dağ Köylerimizde böyleydi. Düğünlerimizde oynanan oyunlarda bir farklı idi: Seyredeni veya oynayanı kendinden geçiren, sabahlara kadar oyun oynadıklarının, farkına varmadan sabahın ilk ışıkları ile kendilerine gelen bir tarzda geçerdi.
Kadınlar kendi arasında, erkekler kendi aralarında ayrı mekanlarda oynarlardı. Kadın oyunları genellikle: Kadınlar, el ele tutuşarak bir halka şeklinde gelirler. Sesi ve oyun sözlerini iyi bilen birisi ortaya geçer kendisi söyler. Halaydaki oyuncuların tekrar ederek oynadıkları oyunlardı. Nadiren kadınlar yanlarına kaval veya arğıl çalan bir çalgıcıyı yanlarına bazı oyunlar için alırlardı. Bu oyunlarda söylenen türkülerden bazıları şunlardı. Dönderin kızlar dönderin, Eli elime değdi, Güzel han, Bağdatın Hamamları, Cenderme, İlimon ektim daşa ilimon yar aman, Bugün ayın ondördü gibi dikkat edilirse hep tekrar edilerek kolay söylenen deyişlerden oluşan havalardır. Hemide bu havalar insanın kanını kaynatan sözlerden oluşur. Bu şarkılar için “ ölüyü oynatır” derler. Böyle beraber oynanan oyunların yanında özellikle kız ve erkek yakınları teker teker kalkarak oyun maharetlerini gösteren oyunlar oynarlardı. Sabaha karşı artık, kızın ağlaması için yanık sesli şarkı söyleyenler solo türkü ve uzun havalardan, Ceren gibi, Şu karşı dağda kar var duman yok, Yüksek yüksek tepelerde, gibi şarkılar söylerlerdi. Köy düğünleri üç gün üç gece sürerdi. Onun için kadınlarımız gündüzleri kazan kazan çeşitli yemekler yaparlardı. Uzaklardan gelen misafirleri ağırlarlardı. Onun için, düğünün ilk gecesi seyirlik oyunları, ikinci gece bu oyunlara misafir gelen komşu köyün kadıları da katılırdı. Bazı kadınlar erkek kıyafeti giyerek çeşitli oyunlar oynarlardı. Üçüncü gece gelinin kınası ve ağıt türküleri oynanırdı. Burada ben aklımda kalan türküyü söylemeden geçemeyeceğim: “Bugün ayın on dördü” der ortada oynayan. Bu sözleri hep birlikte halaydakiler tekrar eder. Daha sonra “ hele, hele ninolar” der. Yine ortadaki söyleyen .Yine halaydakiler tekrarlar. Böylece her mısra tekrar edilerek söylenirken, Dokuz buçuk denen oyunun ağırlaştırılmışı şeklinde oynanır.” Kız saçını kim ördü. Hele yar hele yar esmer yar. Ördüyse yarim ördü. Hele hele ninolar. İspat getir kim gördü. Hele yar, hele yar esmer yar.” Şeklinde şarkı söylenerek oyunlar devam eder.
Erkekler de yine seyirlik oyunlar oynarlardı. Bu oyunlardan: Kız kaçırma, Değirmenci, Karabaş, Arap Kızı gibi taklit ve gösteriye dayalı oyunları kadın kılığına, karnı büyük kılığına hatta bir elinde uzun sopası sopanın ucunda içi kül dolu bir çuvalla gelişi güzel önüne gelene savuran tiplemelerle orada bulunan herkesin etkinliklere katıldığı oyunları hazırlayan ekipler sıra ile maharetlerini sergilerlerdi. Gündüzleri yine erkekler Belime de kırık dediler, ayağıma topal dediler, koluma da çolak dediler diyerek oyunlarını oynarlar.
Hoşça kalın.
Not: Dağ köylerindeki oyunlarıma kaldığım yerden devam edeceğim. Ancak okuyucularımdan destek, yardım bekliyorum. Her okuyan 50-60 yıl ötesini ile ilgili yaşlılarınızdan sorarak yorum veya benim meylime bilgi aktarırsanız bu araştırmamız daha zengin olur.
Hocam çok önemli bir yazı dizisi özellikle de degerlerimizi unuttugumuz bu günlerde..