Ertuğrul Gazi, Osmanlı Devleti’nin kurucusu olan Osman Bey’in babasıdır. Hayatı hakkında Osmanlı kaynaklarında geçen bilgiler; Selçukluların hizmetinde başarılı akınlar yaparak kendisine bir çok yurtluk verildiği ve Selçuklu sultanı tarafından hil’at giydirilerek önemli bir konumda olduğudur.
ERTUĞRUL GAZİ’NİN KÖKENİ
Kayılara mensup Ertuğrul Gazi’nin ataları, 9. yüzyıldan sonra Selçuklularla birlikte Ceyhun nehrini geçerek İran’a gelmiştir. Horasan bölgesinde Merv ve Mahan’a yerleşen Kayılar, Moğol saldırıları sebebiyle Azerbaycan’a ve ardından Sultan Tuğrul ve Alparslan’ın emîrlerinin himayesinde Doğu Anadolu’da Ahlat bölgesine yerleşmiştir. Buradan Anadolu’ya yapılan akınlara iştirak etmişlerdir. Daha sonra Ahlat emirlerine bağlanarak Gürcüler’e ve Trabzon Rum İmparatorluğu’na karşı savaşmışlardır. 13. yüzyıl başlarında Ahlat’ın Eyyubiler’e geçmesi ve ardından Moğol istilası sebebiyle Mardin’e gelerek kendileri gibi Kayı boyuna mensup Artukoğulları’na bağlanmışlardır.
Ertuğrul Gazi(ö.1281 veya 1182)’nin biyografisiyle ilgili ilk bilgiler, ölümünden yaklaşık 100-150 yıl sonra yani 15. yüzyılda kaleme alınan eserlerde yer almaktadır. Söz konusu kaynaklar Oğuzlar’ın Kayı boyuna mensup olan Ertuğrul Gazi’nin soyunu, Oğuz Han’a ve hatta oradan 45 babada Hz. Nuh’un oğlu Yafes’e kadar götürürler. Babası tarihçilerin genel kabulüne göre Gündüz Alp olup, annesi Hayme Ana’dır. Ertuğrul’un kardeşleri ise Sungurtekin, Gündoğdu ve Dündar’dır.
ERTUĞRUL GAZİ VE ALPLERİ
Kayılar, Moğollar’ın Mardin ve çevresini istila etmesi sonucu Erzurum yakınlarındaki Pasinler ovasına/Sürmeliçukur’a yerleşmişlerdir. Gündüz Alp’in burada hastalanarak 1228 yılında vefat etmesi üzerine de aşiretin başına Ertuğrul Gazi geçmiştir. Tarihçi Hadidi “Makamım maşrık ve Ertuğrul’dur adım/ Gazâdır Rum’a gelmekten muradım/Bize bir köşe göster ki varalım/Ölünceye dek kafire kılıç vuralım.” dizelerinde, Ertuğrul Gazi’nin gaza için Anadolu’ya geldiğini zikreder. Tarihçi Gelibolulu Mustafa Ali de, bu dönemde Ertuğrul Gazi’nin yanında Ağca Hoca, Kutgun Alp, Turgut Alp, Aykut Alp, Hasan Alp, Saltuk Alp, Samsa Çavuş, Sülemiş Çavuş, Abdurrahman Gazi, Akbaş, Mahmut Alp, Karaoğlan, Kara Mürsel, Bahşlı Karateke, Şeh Mahmut, Targal, Mihmar ve Karatekin adlı alplerin yer aldığını bildirir.
HAYATI VE AKINLARI
Selçuklu Devleti’ne Yassıçemen Savaş’ında yardım etmesi ve Selçuklu ordusunun kazanmasına sebep olduğu için savaştan sonra Alâeddin Keykubad Ertuğrul Gazi’ye yardımlarından dolayı iltifatlarda bulunarak hil‘at giydirmiş ve Selçuklu ülkesinde yaşamak için göç ettiklerini öğrenince Ankara yakınlarındaki Karacadağ ve çevresini ona vermiştir. Ertuğrul Gazi Karacadağ’da bir müddet kalmış, ardından da oğlu Savcı Bey’i (Saru Yatı) Sultan Alâeddin Keykubad’a göndererek ondan yeni yurt istemiştir. Osmanlı kaynaklarına göre sultandan gerekli izni aldıktan sonra belki de daha verimli topraklar elde etmek üzere batıya doğru hareketle Bizans sınırlarına kadar gelerek Söğüt dolaylarına, Aşağı Sakarya havzasına yerleşmiştir. Burada Bizans sınırlarındaki kasaba ve köylere karşı akınlar düzenlemeye başlamıştır. Bu sırada I. Alâeddin Keykubad ülkesinin batı sınırlarını itaat altına almak amacıyla Bizans topraklarına bir sefer düzenlemiş, Konya’dan 1231 yılında hareket eden ordu Sultanöyüğü’ne (Eskişehir) geldiğinde Ertuğrul Bey de maiyetiyle birlikte buraya gelerek sultana katılmıştır. Savaşı kazandıklarında Alaeddin Keykubad Eskişehir ve çevresini Ertuğrul Gazi’ye vermiştir.
Ertuğrul Gazi Karacahisar Kalesi’ni ele geçirdikten sonra Söğüt üzerine yürüyerek Osmanlı Beyliği’nin ilk başşehri olan bu yere de hâkim olmuştur. Onun bu başarıları sonucunda Selçuklu sultanı Söğüt ve çevresini kendisine yurt olarak vermiştir. Ertuğrul Gazi Söğüt ve çevresine yerleştikten sonra Bizans sınırı boylarında bulunan diğer uç beyleriyle birlikte mücadeleyi sürdürdüğü gibi komşu Rum beyleriyle dostluk kurmaya da çalışmıştır. Böylece Söğüt’e yerleşmiş olan Kayı aşireti her geçen gün biraz daha büyüyerek kuvvetlenmiştir. Osmanlı kaynaklarındaki rivayetlere göre Batı Anadolu’da Anadolu Selçukluları’na bağlı bir uç beyi olarak faaliyetlerini sürdüren Ertuğrul Gazi, Cimri olayından sonra Bizans sınırlarına gelen Selçuklu Sultanı III. Gıyâseddin Keyhusrev’i karşılamış ve ona bağlılık bildirip hediyeler takdim etmiştir. 1279 tarihten sonra Ertuğrul Gazi’nin oldukça yaşlandığı ve Kayı aşiretinin idaresini oğlu Osman Bey’e bıraktığı bilinmektedir. Muhtemelen bu son tarihten kısa bir süre sonra da 90 yaşını aşmış olduğu halde vefat etmiştir. Ölüm tarihi olarak 1288 veya 1289 yılları da verilmiştir. Türbesi Bilecik ili Söğüt ilçesinin 1 km doğusunda Söğüt – Bilecik yolu üzerinde bulunmaktadır.
KAYNAKÇA-Başar Fahamettin, Ertuğrul Gazi, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (DİA) Ankara:Türkiye Diyanet Vakfı, yıl: 1995, cilt: 11, sayfa: 314-315
