Hatay’ın Dörtyol İlçesinde Öğretmenevi Müdürlüğünün düzenlediği konferansta araştırmacı yazar Kadir Aslan Atatürk’ün Dörtyol’a ziyaretlerini anlattı.
Dörtyol Belediye Başkanı Yaşar Toksoy, İlçe Milli Eğitim Şube Müdürü Erkan Öktem, Öğretmenevi Müdürü Ahmet Sayar, İlçedeki çok sayıda Sivil Toplum Kuruluşunun kurucu başkanlığını yapmış olan Ünsal Ateşoğlu ile çok sayıda okul müdürü ve öğrencinin katıldığı konferans saat 10;00’da saygı duruşu ve istiklal Marşı’nın okunmasıyla başladı.
Kadir Aslan konferansına Atatürk’ün Dört-yol ziyaretleri öncesindeki işgal dönemlerini ve Milli Mücadele hareketetinin ilk kıvılcımı, ilk ateşi olan İlk Kurşun’u anlatarak başladı.
Aslan yaptığı konuşmada; “1914-1918 Birinci Dünya Savaşı’ndan sonra düşmanlar tarafın-dan işgal edilen Anadolu topraklarının kurtarılması için Mustafa Kemal Paşa, “Silahlanın ve düşmana karşı koyun” emrini ilk uygulayan Dörtyol olmuştu.
11 Aralık 1918’de Dörtyol’u işgal eden Fransızlara 19 Aralık 1918 tarihinde İlk Kurşun sıkılarak Milli Mücadele resmen başlatılmıştı. Mustafa Kemal Paşa vatanın kurtarılması için 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıkışından sonraki günlerde, Sivas Kongresi öncesi Sivas’ta halkla yaptığı bir sohbet esnasında: “Dörtyol’da sıkılan İlk Kurşun’la, Çukurova’da başlatılan Kuvay-i Milliye hareketi inşallah ileride Türk Milleti’nin kurtuluşuna vesile olacaktır.” (1) diyerek, Dörtyol’un önemini vurgulamıştır.
Türkiye’de bırakın ilçeleri, pek çok illere bile gitmeyen Atatürk, neden üç defa Dörtyol’a gelmiştir? diye soruyorlar. Atatürk’ün Dörtyol’a gelişlerinin dört ana sebebi vardır: Hatay Meselesi, İlk Kurşun’un Dörtyol’da Atılması, Dörtyol Portakalları, Arkadaşları Deliağa ve Kara Haşan Paşa’nın oluşu.
ATATÜRK DÖRTYOL’DA
Gazi Mustafa Kemal Paşa, eşi Latife Hanım’la 14.01.1925 tarihinde trenle Dörtyol’a geldiler. Mustafa Kemal Paşa’nın geleceğini haber alan kasaba ve çevre ahalisi daha geceden istasyon ve civarını doldurmuşlardı. Atatürk’ü getiren tren Erzin’den sonra Dörtyol istasyonunda durdu. Atatürk’ün Dörtyol’a ilk gelişini Dörtyol halkı ve çeteler, büyük bir bayram coşkusu ile karşıladılar. Atatürk’ün yanında eşi Latife Hanım da vardı. Yolun bir tarafında daire reisleri, mülkiye ve askeriye, diğer tarafta Dörtyollu çeteler ve halk bulunuyordu.
Atatürk’ü ilk olarak Kaymakam Hafız Sadık Bey, Halk Fırkası Reisi Kara Haşan Paşa, Halk Fırkası Kâtibi Emin Hoca Bey ve daire müdürleri karşıladılar.
Memur ve subayların da bulunduğu karşılamada, Kuvayi Milliyecilerden Deliağa, İkizoğlu Hüseyin Efendi, Nazif Hoca, Mustafa Çavuş, Dudu Mehmet Ağa, Tellioğlu Osman Efendi, Hacı İlyas Efendi, Esenin Oğlu Ahmet Efendi, Divlimzade Hacı Efendi, Resul Ağa, Selim Çavuş ve Mehmet Kara da bulunuyordu.” dedi.
ATATÜRK ADANA VE DÖRTYOL’DA
Kadir Aslan Atatürk’ün Dörtyol’a ikinci gelişini ise; “Atatürk,16 Mayıs 1926 Pazar günü gece trenle Adana’dan Dörtyol’a ikinci defa geldi. Geceyi istasyondaki trende geçirdi. Sabahleyin Dörtyol’a geldi. Kara Haşan Paşa, Deliağa, Hacı Emin Hoca ile Dörtyol’un ileri gelenleriyle görüştü ve sohbet etti. Şimdiki meydan yerinde, sol köşede, Kılıç Manifatura binasının üzerinde Dörtyol Belediye binası vardı. Atatürk Dörtyol’a geldiğinde belediyeyi ziyaret etti. Yanında Kara Haşan Paşa, Emin Hoca ve Deliağa da vardı. Atatürk belediye başkanlığı koltuğuna oturmaz, Deliağa’ya “Sen geç otur ve bize de kahve söyle” der. İbrahim Özen’in kahvehanesinden garson Bilal Gültekin üstü kapalı olarak kahve getirir. Atatürk burada, Deliağa’yı Dörtyol Halk Fırkası başkanlığına getirir. Zaten Mustafa Ağa’ya “Deli” lakabını Atatürk vermişti. Sonradan da Deliağa soyadını almıştır.
Atatürk, 17Mayıs 1926 Pazartesi günü gece trenle Dörtyol’dan ayrılarak Adana’ya hareket etti.” şeklinde aktardı.
GAZİ HAZRETLERİ DÖRTYOL’DA
Aslan Atatürk’ün Dörtyol’u son ziyaretini ise; Atatürk, 14 Şubat 1931 Cumartesi günü Malatya’dan Adana’ya giderken, Dörtyol’a 3. gelişinde tren istasyonunda durur. Atatürk, çok sevdiği çete reislerinden Mustafa Deliağa’nın öldürülmesine çok üzülmüştür. Bu sebepten çok sevdiği Dörtyol’a küsmüş şehre girmek istememiştir. Atatürk, Kara Haşan Paşa’yı sorar. Kara Haşan Paşa verem hastası olduğu için Atatürk ‘ü karşılamaya gelememiştir. Ayrıca, Atatürk’ü karşılamaya gelen Dörtyol halkı da portakallarda meydana gelen böcek ve hastalıklar için narenciye bahçelerini gezip görmesini ve bir çare bulmasını isterler. Halkın elindeki bir pankartta, “Paşam sizi uzun seneler çok bekledik.” yazısı, Atatürk’ü çok duygulandırmış olmalı ki, bunun üzerine Atatürk söz verir; “Yarın portakal bahçelerini gezeceğim. Ayrıca Kara Haşan Paşayı da ziyaret edeceğim” der. Atatürk yanında bulunan Afet İnan Hanım ve Fahrettin Altay Paşa ile birlikte daha önce kendisine bağışlanan deniz kenarındaki Atatürk çiftliğine giderler.
Atatürk geceyi bu çiftlikte denize yakın iki katlı taş binada geçirir. Atatürk Hatay’ın kurtarılması ve Anavatana katılması için gece saat 2-3’e kadar çalışır, yazı yazar ve planlar çizer. Yatmak için istasyondaki trene gelirler. Atatürk, 15 Şubat 1931 Pazar günü 16:40 da trenle Dörtyol’dan ayrılarak Adana’ya gitti. Bu, Atatürk‘ün Dörtyol’u üçüncü ve son ziyaretiydi.” diyerek tamamladı.
Konferans sonrasında Dörtyol Belediye Başkanı Yaşar Toksoy tarafından Kadir Aslan’a hediye takdimi yapılırken İlçe Milli Eğitim Şube Müdürü Erkan Ökten ise Teşekkür Belgesi takdim etti.
