Gümrük ve Ticaret Uzmanı Mehmet ÇARDAK Muhtarların sorunlarını ele alarak özel bir yazı hazırladı.
Mehmet Çardak’ın Muhtarlarla ilgili yazısı;
Mahalle yönetiminin kamu yönetimi sistemindeki yerinin belirsizliği en temel sorundur. Mahallenin ve mahalle halkının fiili temsilcisi olan muhtar ve ihtiyar heyeti, kendisine verilmiş görevleri yerine getirirken idarenin yasal temsilcisi durumundadır.
Bununla birlikte idari yapının taşra teşkilatı biçiminde örgütlenmemiş olması nedeniyle, söz edilen yasal temsilcilik statüsü, günümüzde marjinalleşmiş işlevi ile merkezi yönetimin uç birimine indirgenmiş durumdadır. Nitekim kent ve kasabalardaki mahalle muhtarlığının topyekûn kaldırılmasından da söz edilmeye başlanmıştır.
MAHALLE MUHTARLIKLARI
Hükümet yetkililerine dayandırılan gazete haberlerine göre, AKP Hükümeti işlevi kalmadığını düşündüğü muhtarlık sistemine son verecek çalışmaları sürdürmektedir.
Belediye sınırları içinde kalan mahallelerde muhtarlıkların kaldırılacağını belirten hükümet yetkilileri, nüfus, seçim ve ikametgâhla ilgili işlerin kaymakamlık ve belediye eliyle yürütüleceğini açıklamışlar, köy muhtarlığının ise korunacağını vurgulamışlardır.
Hükümet yetkilileri, gelen tepkiler karşısında mahalle muhtarlıklarını kaldırmak yönünde bir çalışma yürütmediklerini duyursa da, habere konu olan yaklaşım neoliberal yönetim anlayışının bir sonucudur. Kamu yönetimindeki etkinlik ve verimliliği piyasacı kâr-zarar mantığına indirgeyen bu yaklaşım, mahalle muhtarlığını bir ‘fazlalık’ olarak görmektedir. Bu yaklaşım, Türkiye’nin tarihsel, toplumsal ve kültürel dokusuna yabancı dayatmacı yaklaşımın tipik bir sonucudur.
MUHTARIN ÖZLÜK HAKLARI
Muhtarların, ciddi özlük hakları sorunları bulunmaktadır. Nitekim muhtar örgütleri de, bu sorunların çözümü için kamu yönetimi duyarlılığı oluşturmaya çalışmaktadırlar. Bu çerçevede, harç gelirleri, muhtarlık ödeneği ve sosyal güvenlik şemsiyesiyle ile ilgili düzenlemeler öne çıkmaktadır.
Harç miktarı, her mali yılbaşında İl İdare Kurulu tarafından belirlenmektedir. Alınan harçların miktarı, ilgili evrak üzerinde gösterilir. Harçlar yalnızca muhtara aittir. Harçlardan elde edilen gelir, muhtarlık işlerinin ve bürosunun giderleri için kullanılır. Harç gelirlerinin mahalle hizmetlerinin giderleri için yeterli olmaması nedeniyle 1977’de başlanan bir uygulamayla, mahalle muhtarlıklarına her ay devlet bütçesinden belli miktar ödenek verilmektedir.
Özlük hakları ile ilgili diğer bir düzenleme, sosyal korumaya dönüktür. Herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşuna bağlı olmayan muhtarlar SGK kapsamına alınmıştır. SGK kapsamına giriş zorunludur. Muhtarlar, primlerini kendileri ödeyerek istedikleri kademeyi seçebilmektedir.
Özlük hakları söz konusu edildiğinde, köy muhtarlarından farklı olarak, tüzel kişiliğe sahip bulunmayan mahalle muhtarlarının durumu ayrı bir öneme sahiptir. Konuyu bütünlüklü görebilmek için mahalle yönetiminin problemli alanlarına daha yakından bakmak gerekmektedir.
Bakanlar Kurulu’nca muhtar ödenekleri 15 Ocak 2014’ten itibaren geçerli olmak üzere yüzde 100 artırılarak 5 bin 700 olan gösterge rakamı 11 bin 400’e yükseltilmiştir. Buna göre, daha önce 438 lira olan muhtar ödeneği 2014’te 877 liraya çıkmıştır.
MUHTARLAR DEĞERLİDİR!
Mahalle muhtarları yalnızca evrak düzenleyip imzalayan kişiler olarak görülmemelidir. İktidar öyle gördüğü için, bazı yetkililer, “Merkezi Nüfus İdaresi Sistemi (MERNİS) Projesi başladı, e-devlet uygulaması var. Dolayısıyla artık muhtarlara gerek yok!” diyebilmektedirler.
Oysaki muhtarlar; mahalle gereksinimlerini karşılayacak planlama ve yürütme süreçlerine doğrudan katılması gereken, halkın ve talep ve dileklerinin iletilmesi ve izlenmesinde yetkili ve sorumlu olan, mahallenin geliştirilmesi ve güzelleştirilmesine halkın katılımını sağlayacak demokrasi öncüleridir.
Bu öncülerle birlikte çalışmak, onların sorularını çözmek, iktidar ve muhalefet partilerinin demokrasi anlayışının bir gereğidir.
Belirtilen nedenlerle de; muhtarların ödeneği, en az 15000 göstergeye çıkarılarak, gelirleri yükseltilmelidir. Muhtarların SGK prim borçları devletçe karşılanmalıdır. Muhtarların mekân, eşya, araç-gereç ile sabit yönetim ve işletme giderlerinin ilçe yönetimi ve belediyelerce karşılanması sağlanmalıdır!
