Hatay’da bundan 2 bin 400 sene önce, Romadöneminde yapıldığı ve üzerinde eski Yunanca “Neş’eli ol, hayatını yaşa” sözlerinin yazılı olduğu söylenen bir mozaik bulundu. Sosyal medyada capsleri yapılan dünyanın konuştuğu mozaikle ilgili uzmanlar da incelemeler yapıyor.
Ünlü tarihçi Murat Bardakçı, Habertürk gazetesindeki köşesinde, mozaiğin üzerinde sanılanın aksine başka bir yazı yazdığını iddia etti.
İşte Bardakçı’nın konuyla ilgili sözleri:
Uzmanlar ve konuya âşina olanlar, mozaiğin üzerinde eski Yunanca ile yazılmış olan ve “Neş’eli ol, hayatını yaşa” mânâsına geldiği söylenen ibareleri üç günden buyana tartışıyor…
Eski Grekçe’yi bilenler, yazılanların bu şekilde tercüme edilmemesi gerektiğini söylüyorlar. Klasik arkeoloji gruplarında, mozaiğin aslında üç parça olduğunu, her parçanın üzerindeki yazıların birbirini takip ettiğini ama en sağdaki parçanın tahrip olduğunu, dolayısı ile ortadaki ve soldaki panelin üzerindeki yazıların tercümesi ile yetinileceğini söylüyor ama bu iki parçadaki ifadelerin “Neş’eli ol, hayatını yaşa” mânâsına gelmediğini anlatıyorlar.
İşte Murat Bardakçı’nın bugünkü köşe yazısı;
Hatay’da çıkartılan mozaikteki yazı acaba doğru mu okundu?
Murat Bardakçı
Gazetemizde üç günden buyana çıkan haberi herhalde okumuşsunuzdur: Hatay’da bundan 2 bin 400 sene önce, Roma döneminde yapıldığı ve üzerinde eski Yunanca “Neş’eli ol, hayatını yaşa” sözlerinin yazılı olduğu söylenen bir mozaik bulundu.
Hakikaten hoş, üç panelinden ikisi sağlam kalmış, içerisinde mizah unsuru barındıran ve anlatıldığına göre örneği pek olmayan önemli bir mozaik… İyi güzel de, bu enteresan arkeolojik keşif için kimi tebrik edeceğiz? Kazıyı yapan heyette kimler var? Heyetin başkanı kim? Mozaiği bulma şerefi kime ait?
Hangi arkeoloğa “Eline sağlık!” dememiz gerektiğini bilmiyoruz, zira yapılan açıklamalarda “Mozaik şu kişi yahut kişiler tarafından bulundu” denmiyor, yani isim verilmiyor, sadece “Bulundu, edildi, çok güzel, muhteşem, eşi-örneği yok”gibisinden sözler ediliyor, o kadar… Sangi gökten elinde kazma-kürekle birileri inmiş, gecelerin birinde mozaiğin bulunduğu yeri kazmış, bulduğunu kazı yerine bıraktıktan sonra yanlarından getirdikleri âlet-edevâtı da alıp geldikleri gibi yine göğe yükselmişler!
İsmi şimdilik meçhul olan yahut telâffuz edilmeyen bu arkeoloğu kendi adıma tebrik ettikten sonra aklıma takılan ve Batı’nın arkeolojik çevrelerinde de ele alınan bir başka hususu yazayım: Hatay’da ortaya çıkartılan mozaik sadece bizde değil, yabancı basında da yer buldu. Uzmanlar ve konuya âşina olanlar, mozaiğin üzerinde eski Yunanca ile yazılmış olan ve “Neş’eli ol, hayatını yaşa” mânâsına geldiği söylenen ibareleri üç günden buyana tartışıyor…
EV Mİ, İMARETHANE Mİ?
Eski Grekçe’yi bilenler, yazılanların bu şekilde tercüme edilmemesi gerektiğini söylüyorlar. Klasik arkeoloji gruplarında, mozaiğin aslında üç parça olduğunu, her parçanın üzerindeki yazıların birbirini takip ettiğini ama en sağdaki parçanın tahrip olduğunu, dolayısı ile ortadaki ve soldaki panelin üzerindeki yazıların tercümesi ile yetinileceğini söylüyor ama bu iki parçadaki ifadelerin “Neş’eli ol, hayatını yaşa” mânâsına gelmediğini anlatıyorlar.
Uzmanlara göre, mozaiğin ve yazıların şu şekilde değerlendirilmesi gerekiyor: Mozaik bir zengin evine değil, fakirlere çorba dağıtan, yani bizim imarethaneler gibi faaliyet gösteren bir mutfağa ait olmalıdır. Bu mutfağın zengin evinde bulunması mümkündür ama mozaiğin üzerindeki yazı fakirler ile alâkalı bir faaliyet ihtimalini güçlendirmektedir. Roma zamanında fukaraya bedava çorba dağıtıldıktan sonra ahlâkî, felsefî ve sosyal konuşmalar yapılmakta ama gelenler çorbalarını içtikten sonra mekândan hemen ayrılmak, açıkçası “kaçmak”istemektedirler. Ortadaki panelde gitmek üzere olarak resmedilen kişi bunlardan biridir, çorbasını içtikten hemen sonra duvardaki güneş saatine bakarak vaktin geç olduğunu söyleyip mekânı terketmekte, arkasındaki sakallı adam da geri getirmeye çalışmaktadır. İfade, sol panelde görülen iskeletin üzerindeki satırlar ile birbirini tamamlamakta ve “Acele ile yediğin yemeğin zevkini ölüm ile alırsın”şekline gelmektedir.
FANÎ DÜNYEVÎ ZEVKLER…
Aynı yabancı uzmanlarına göre, mozaikte “Neş’eli ol, hayatını yaşa” ifadesi bulunmamakta, bambaşka şeyler söylenmektedir ve ifadenin tamamı, tahrip olmuş olan en sağdaki panelde bulunması gereken yazının diğer cümlelerin siyakından hareketle tahmini ile şu şekilde olmalıdır:
“Bütün dünyevî zevkler fânîdir. Bu evde hayır işlemek maksadıyla sunulan yemeği gözardı edip kaçırdığın ve sadece karnını beleşe doyurmak maksadıyla geldiğin takdirde alacağın sadece ölümlü bir ruhun bir anlık zevki olur”.
Batı’daki Eski Yunan ve Roma uzmanı epigraflar, yani kitabe uzmanları, mozaiğin üzerindeki yazılar ile ilgili olarak işte böyle düşünüyorlar… Bu ifade, o devirdeki hikmet sahiplerinden birinin yine o zamanlarda meşhur olan bir sözü olabilir.
Mozaiğin zengin evinin mutfağında değil, Batı’da şimdi “Salvation Army” denen hayır faaliyetlerinin yapıldığı bir başka mutfağın duvarında bulunması da benim aklıma daha yatkın geliyor.
Metni bizim epigrafların mı, yoksa yabancı kitabe uzmanlarının mı doğru okuyup yorumladıkları eminim yakında ortaya çıkacaktır.
