İlçemizde ilk kez Tolunoğulları döneminde bağımsız bir Türk devletinin idaresine girmiş, 1071 Malazgirt Savaşından sonra 1084 yılında Anadolu Selçuklu Devletinin hakimiyetine geçmiştir.
1096 yılında Haçlı ordusunun Anadolu’yu istilasıyla bölgede bir Haçlı Kontluğu kurulmuştur. Selahattin Eyyubi, Bakras ve civar kaleleri ile Hassa yöresini fethederek haçlılardan almıştır.
1268 yılında Memlük Türkleri Hassa’yı da içine almak kaydıyla Kayseri’ye kadar uzanan tüm toprakları ele geçirmişlerdir.
Tarihsel süreçte yaşananlardan da görüldüğü üzere İlçemiz ve çevresi 9. yüzyıldan itibaren kesintilere uğrayarak farklı Türkmen boylarının akınına uğramıştır. Bu akınlar özellikle Selçuklular devrinde ve 13-14. yüzyıllarda Moğol istilası ile hız kazanmıştır.
15. yüzyılda bölgenin Osmanlıların eline geçmesi ile yeni Türkmen göçleri de gerçekleşmiştir. Bu tarihlerde Hassa ve çevresinde Avşar ve Bayat boylarının güçlü bir yapılanması bulunmaktadır. Hassa Türkmen Mezarlığında bulunan taşlarda yoğun miktarda görülen “OK” damgaları 16. yüzyıl Osmanlı yazması olan “Hünername” adlı kitapta Bayat boyunun damgası olarak görülmektedir.
Tarihsel veriler, Bayatların bu yüzyıllarda bölgede yoğun iskanı olduğunu göstermektedir. İlçemizdeki bu mezar taşlarındaki damgalar bu tarihsel verileri doğrular niteliktedir.
Yakın zamana kadar farklı dönemlerde gömünün süregeldiği
Hassa Aktepe Türkmen Mezarlığı’nın ilk kullanım evresinin Türkler’in Anadolu’ya
girdikleri ilk yıllara kadar uzanması mümkündür.
Bütün bu veriler ışığında, alanda yapılan ve yapılacak arkeolojik çalışmalar
ile mezar taşlarının temizliği tamamlanarak taşlardaki tüm damga kataloğunun
hazırlanması amaçlanmaktadır. Söz konusu araştırma sonuçlarına göre bir
tarihlendirmenin yapılması mümkün olacaktır.
Türkmen Mezarlığında, Hatay Arkeoloji Müzesi Müdürlüğü başkanlığında gerçekleştirilen temizlik ve araştırma çalışmaları sonucunda mezarlık alanının peyzaj ve çevre düzenlemesinin yapılarak, mezarlığın bölgenin kültürel değerlerinin kapsamına alınması hedeflenmektedir.
